فسفیت و سایر مشتقات آن در زمره ترکیباتی هستند که در چند سال اخیر در بازار کشاورزی ایران توجهات زیادی را به خود جلب کرده و هر ساله تمایل به مصرف آنها در انواع کشت ها از درختان میوه تا زراعتها و گلخانه ها بیشتر میگردد. این ترکیبات در ایران و سایر کشورها به کود-سم، کود-قارچکش، ترکیبات دو منظوره، محافظت کننده های گیاهی، محرکهای رشدی و … معروف هستند که با توجه به عملکرد آنها در کشاورزی هر کدام از این اسامی میتواند معرف آنها باشد. تحقیقات و نظرات زیادی در مورد فسفیت و نقش آن در کشاورزی وجود دارد که در برخی موارد تناقضاتی نیز در آنها دیده میشود که تا حدودی بی پاسخ مانده اند و هیچ کدام از تحقیقات نتوانسته اند به طور قطع نظرات خود را ثابت کنند و بنابراین تا این لحظه هیچ کس نمیتواند به طور مثال تأثیر یا عدم تأثیر فسفیت به عنوان یک عامل تغذیهای در گیاه را ثابت یا رد کند.
با این حال با توجه به تجربیات مصرف این ترکیب و همچنین تاثیرات فرا تغذیه ای آن، استفاده از آن در کشاورزی کارایی بسیار بالایی داشته و حتی در صورت عدم تأثیر تغذیهای هم میتوان از فسفیت به عنوان ترکیبی بسیار مؤثر برای افزایش مقاومت گیاهان به تنشها نام برد. در این مقاله سعی شده است در مورد فسفیت و نقش آن در کشاورزی بر اساس آخرین یافته های علمی بحث شود
فسفیت چیست؟
فسفیت فرم کاهش یافته -H2PO4 یا -HPO4 2 است که با سه مولکول اکسیژن ( -PO3 3) پیوند یافته است و اغلب با نام فسفانات فسفروس اسید شناخته میشود. امروزه از فسفیت به عنوان مولکولی جدید به شکل قارچکش، کود و محرک رشد در کشاورزی استفاده میشود. اگر چه هنوز هیچ اتفاق نظری در مورد عملکرد فیزیولوژیکی فسفیت به عنوان منبع فسفر در تغذیه گیاه وجود ندارد، اما شواهد تجربی نشان داده است که فسفیت میتواند به عنوان قارچکش عمل کند و بر تولید و بهره وری گیاهان تأثیر بگذارد. با وجود اینکه در اوایل دهه 1930، برخی محققان به این نتیجه رسیدند که فسفیت نمیتواند به عنوان منبع فسفر توسط گیاهان استفاده شود و فسفر در اکثر کودهای فسفره به شکل اورتوفسفات است، اما کودهای فسفره حاوی فرم دیگر فسفر (آنیون فسفیت ( -HPO3 2)) نیز در ایالات متحده آمریکا به بازار عرضه شده و به عنوان منبع فسفر برای تولید محصولات کشاورزی استفاده میشود. شکل 1 ساختار فضایی فسفیت در مقایسه با فسفات را نشان میدهد.
به صورت معمول تنها 30-20 درصد کود فسفره استفاده شده توسط گیاه جذب میشود و مابقی اکسید شده یا به اشکال غیرقابل جذب تبدیل میگردند، ولی فرم فسفیت کاملاً محلول بوده و توانایی بالایی در جذب از طریق ریشه و برگ گیاهان دارد. فسفیت حاوی مقدار فسفر (% 39) بالاتری در مقایسه با کودهای فسفره رایج (% 32) هستند و نیمه عمر تبدیل آن به فسفات در خاک بین 3 تا 4 ماه است. همچنین در نزدیک به خنثی، گونه غالب فسفیت (-H2O3P و-HPO3 2 ) میباشد که به راحتی در آوند چوبی و آبکش در سراسر گیاه جذب و انتقال مییابد. ترکیبات دارای فسفیت به روشهای مختلف کوددهی از جمله محلول پاشی، کودآبیاری و مصرف خاکی قابل استفاده بوده و با توجه به حلالیت بسیار بالاتر نمکهای فسفیت در مقایسه با اروتوفسفات ریشه و برگ گیاهان نیز کارایی بسیار بالاتری در جذب آنها دارند.
در صورتیکه مولکول فسفیت به فسفات تبدیل گردد گیاه قادر به استفاده از آن به عنوان منبع فسفر است، با این حال هنوز امکان انجام و فرآیند این واکنش در داخل گیاه مشخص نشده است. سو و همکاران در سال 2005 گزارش کردند که فسفیت توسط آنزیم فسفیت دهیدروژناز توسط برخی از باکتریها در خاک به فسفات تبدیل میشود ولی این فرآیند بسیار کند است (شکل 2).
با این حال اوویمیت و کافی (1989) گزارش کردند که مولکولهای فسفیت در داخل گیاه به فسفیت تبدیل نمیشوند. فسفیت بعد از افزودن به خاک تحت تحولات و تغییرات تدریجی قرار میگیرد تا به فرم پایدار تبدیل شود. اما وقتی این ترکیب در طول فصل رشد در خاک به کار برده شود، به دلیل حلالیت بالاتر، آسانتر از فسفات در دسترس این میکروارگانیسمها و ریشه گیاهان قرار میگیرد.
فرآیند اکسیداسیون بیولوژیکی ممکن است بسیار آهسته تر از آن باشد که در تولید محصولات کشاورزی یکساله نقش مؤثری ایفا کند. سرعت این اکسیداسیون به شرایط خاک، درجه حرارت، و وجود میکروارگانیسم های دخیل در متابولیسم فسفیت، بستگی دارد. اکسیداسیون غیر بیولوژیکی فسفیت نیز ممکن است در خاک رخ دهد، ولی به تدریج و با شیب ملایمتری صورت میپذیرد. شواهدی وجود دارد که فسفیت نسبت به فسفات به میزان کمتری جذب مواد معدنی خاک می شود و بنابراین از این ویژگی میتوان به منظور افزایش حرکت و انتقال فسفر مصرفی در نوار کود یا در سیستم آبیاری قطرهای، به خاک بهره گرفت.
اگر چه جزئیات این مزیت بالقوه، تاکنون بررسی نشده است، اما از حلالیت بالای فسفیت در فرمولاسیون کودهای با پایه فسفیت شامل کلسیم، منیزیم و پتاسیم بهره گرفته میشود. مطالعات متعددی به منظور بررسی میزان تأثیر استفاده از فسفیتها در خاک به عنوان منبع غذایی برای محصولات کشاورزی انجام گرفته است که پژوهشهای اولیه درباره کاربرد این مواد، بیشتر بر تاثیرات سمی فسفیت و اسید فسفروس، وقتی به عنوان منبع اصلی فسفر مورد استفاده قرار میگیرند؛ بر گونه های مختلفی از گیاهان متمرکز بود. همچنین با توجه به تأثیر این ترکیبات در افزایش مقاومت القایی گیاهان و نقش آنها در کاهش اثر بیمارگرها، تمرکز بسیاری از محققان بر این نقش ترکیبات فسفیت بیشتر بوده و نقش کودی آن بیشتر از سوی شرکتهای تجاری مورد توجه قرار گرفته است؛ اگرچه هنوز نمیتوان به طور قطع نقش تغذیهای آین ترکیبات را تأیید یا رد کرد.
گیاهان برای جذب عناصر غذایی ماکرو و میکرو نیاز به صرف انرژی دارند و به طور مثال، فسفر در خاک با عناصر مختلفی مانند کلسیم، منزیم، آهن و یا به شکلهای آلی تبدیل میشود که در این صورت برای گیاهان قابل جذب نیست و گیاه باید برای تبدیل آن به شکل قابل جذب انرژی صرف کند. بر خلاف فسفات، فسفیت توسط ذرات خاک جذب نمیشود و توسط بسیاری از میکروارگانیسمهای خاک مورد استفاده قرار نمیگیرد و در نتیجه فراهمی آن برای گیاه بیشتر است. بنابراین، برخلاف فسفات، گیاه برای حل کردن و جذب فسفیت نیاز به صرف انرژی زیادی ندارد.
معرفي تركيبات حاوي فسفيت
در جنگ جهاني اول طي سال هاي 1930 تا 1940 ميلادي، كشورهاي ايالات متحده آمريكا و آلمان غربي به علت كمبود عناصر معدني فسفره و به كارگيري آنها در صنايع جنگي، نخستين بار از منابع فسفیت به عنوان جايگزين كودهاي شيميايي فسفاته استفاده كردند.
شرکت فرانسوی Rhone – Poulenc درسال 1977 ترکیب فوس اتیل آلومینیوم (Aluminium tris-O- ethyl Phosphonate) را به عنوان تركيب قارچكش فرموله نمود و در پی آن شرکت Bayer Crop Science آن را با نام تجاری Aliette بدون معرفی ماده مؤثره روانه بازار كرد. فرمولاسیون تركيبات حاوي فسفيت به طور پیوسته دچار تحول شد تا اینکه امروزه تعداد زیادی از اين ترکیبات با نامهای تجاری متنوع در گروه قارچکشهای سیستمیک آلی عرضه میگردند. در اواسط دهه 1990 ميلادي دانشمندان با معرفي فرمولاسيونهاي متنوع فسفيت بويژه فسفيت پتاسيم تركيبي با قابليت قارچكشي قوي و كودي با تاثيرگذاري فوقالعاده توليد و ترويج نمودند که تا به امروز در کشاورزی استفاده میشود. تركيب فسفيت پتاسيم درسال 1383 با نام عمومي فسفونيك اسيد به عنوان تركيب كود-سم و در گروه سموم آلي فسفوناتها در ايران به ثبت رسيد.
نقش فسفیت در کشاورزی
1- نقش فسفیت در بهبود کمیت و کیفیت محصولات كشاورزي
مطالعات متعددی در مورد اثر فسفیت بر کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی مختلف انجام شده است که خلاصه ای از آن در جدول 1 آمده است. به طور مثال مشخص شده است که کاربرد فسفیت در محلول غذایی منجر به افزایش اسید آمینه آزاد و محتوای پروتئین برگها، محتوای قند و محتوای آنتوسیانین در میوه ها شده است. همچنین تحقیقات نشان داده است که استفاده توأم فسفیت و فسفات میتواند اثر افزایشی در جذب فسفر توسط ریشه گیاه داشته باشد. در مطالعات متعدد دیگری ثابت شده است که فسفیت باعث بهبود کیفیت و عملکرد محصول، مقاومت در مقابل تنش ها، افزایش گل دهی، سایز میوه میشود (شکل 3).
تحقیقات انجام شده در مورد کمبود فسفر در محصول مرکبات نشان داده است که کمبود فسفر در این گیاهان باعث تغییر در متابولیسم نیتروژن میشود که با استفاده از فسفیت پتاسیم ( KH2PO3 ) این کمبود جبران شده و متابولیسم نیتروژن نیز به حالت اول خود بر میگردد. افزایش محتوای آسکوربیک اسید یکی دیگر از اثرات مثبت استفاده از ترکیبات فسفیتی در گیاهان است که نقشی مهم در مقاومت گیاه در شرایط تنش ایفا میکند. در عین حال، مطالعات دیگری نشان داده است که ترکیبات فسفیتی نقشی در تغذیه گیاه نداشته است.
| محصول | منبع فسفیت | روش مصرف | عملکرد | مرجع |
| کرفس | فسفروس اسید | محلولپاشی | افزایش عملکرد | Rickard (2000) |
| کاهو | فسفروس اسید | محلول غذایی-هیدروپونیک | افزایش وزن خشک، سطح برگ و محتوای فسفر | Bertsch et al. (2009) |
| پیاز | فسفروس اسید | محلولپاشی و خاکی | افزایش اندازه غده پیاز | Rickard (2000) |
| سیب زمینی | فسفروس اسید | محلولپاشی | افزایش سایز و عملکرد | Rickard (2000) |
| سیب زمینی | فسفیت پتاسیم | محلولپاشی | افزایش فیتوالکسین و کتیناز و مدت نگهداری محصول. | Lobato et al. (2011) |
| سیب زمینی | فسفیت پتاسیم | محلول پاشی و بذرمال | تقویت دیواره سلولی و پاسخ دفاعی | Olivieri et al. (2012) |
| سیب زمینی | فسفیت پتاسیم | محلولپاشی | افزایش محتوای کلروفیل، فعال سازی سیستم آنتی اکسیدانی. | Oyarburo et al. (2015) |
| فلفل شیرین | فسفروس اسید | کود آبیاری و محلولپاشی | افزایش سایز و عملکرد | Rickard (2000) |
| گوجه فرنگی | فسفروس اسید | محلول غذایی- هیدروپونیک | افزایش وزن خشک، سطح برگ و محتوای فسفر | Bertsch et al. (2009) |
| آووکادو | فسفروس اسید | محلولپاشی | افزایش عمکلرد و سایز میوه | Lovatt (2013) |
| موز | فسفروس اسید | هیدروپونیک | افزایش وزن بیومس، افزایش محتوای فسفر در گیاه | Bertsch et al. (2009) |
| مرکبات | فسفروس اسید | محلولپاشی | عملکرد و محتوای اسید | Albrigo (1999) |
| هلو | فسفروس اسید | محلولپاشی | افزایش محتوای قند | Rickard (2000) |
| توت فرنگی | فسفیت پتاسیم | محلول غذایی- هیدروپونیک | رشد ریشه و ساقه | Glinicki et al. (2010) |
| توت فرنگی | فسفروس اسید | محلولپاشی | افزایش میزان قند و سختی میوه | Estrada-Ortiz et al. (2012) |
| توت فرنگی | فسفروس اسید | محلولپاشی | افزایش محتوای آنتوسیانین | Estrada-Ortiz et al. (2013) |
2- فسفیت ترکیبی قوی علیه بیمارگرهای گیاهی
ترکیبات فسفیت برای کنترل بیماریهای قارچی، به ویژه آنهایی که متعلق به اوومیستها ( Pythium و Phytophthora) (بوته میری، گموز و پاتوژن سفیدک کرکی) هستند، بسیار مفیدند. علاوه بر این، ترکیبات دارای فسفیت توانسته اند Venturia inaequalis که عامل بیماری اسکب سیب و بیماری باکتریاییErwinia amylovora (آتشک سیب و گلابی)که باعث چوبی شدن درخت میشود، را کنترل کنند.
گزارشهای بسیاری از اثر ترکیبات دارای فسفیت بر بیماریهای گیاهی در انواع کشتها وجود دارد؛ به طور مثال گزارش شده است که محلولپاشی فسفیت شدت بیماری بلایت غده های سیب زمینی را کاهش داده است. همچنین به کرات مشاهده شده که تیمار فسفیت باعث سرکوب بیماریهای نشاهای صیفی جات به خصوص بوته میریها در خیار و گوجه فرنگی میشود. پتاسیم فسفیت سریعاً به یون فسفیت تبدیل شده و بلافاصله پس از این فرآیند اثر قارچکشی آن شروع شده و قارچهای بیماریزا مورد حمله قرار خواهند گرفت. در مطالعهای با بررسی اثر فسفیت پتاسیم بر غده های سیب زمینی مشخص شد که کاربرد این ترکیب منجر به کاهش بیماری قارچی ناشی از Phytophthora infestans، Fusarium solani و Rhizoctonia solani شد.
تجمع فیتوآلکسین، افزایش فعالیت پراکسیداز و پلیفنول اکسیداز به عنوان بخشی از پاسخ دفاعی غده سیب زمینی بر علیه این قارچها گزارش شده است. در مطالعهای دیگر محلولپاشی فسفیت پتاسیم سیستم دفاعی در سیب زمینی را که شامل افزایش محتوای فیتوآلکسین و همچنین افزایش فعالیت کتیناز، پرکسیداز و پلیفنل اکسیداز بود به عنوان بخشی از مکانیسم دفاعی القایی تحریک کرد. همچنین برخی محققان گزارش کرده اند که کاربرد محلولپاشی فسفیت پتاسیم علفهای هرز پهن برگ مانندPhyllanthes niruri و Euphorbia hirta را از بین میبرد.
نحوه عمل فسفیت در کنترل بیماریهای گیاهی
چندین مکانیسم برای بیان تأثیر فسفیت در مهار رشد قارچ بیان شده است، به طوری که محققین پیشنهاد کردند شيوه عمل فسفيت در كنترل بيماريهاي گياهي، نخست مرتبط با تأثير مستقيم بر روي عامل بيماريزا ميباشد. نتيجه تحقيقات در زمينه كنترل قارچ Phytophthora sp بيانگر آن است كه تركيبات حاوي فسفيت موجب اختلال در متابوليسمهاي فسفر و تجمع پليفسفات و پيرو فسفات درون عامل بيماريزا ميگردند كه مهمترين عامل مؤثر در برهم ريختن واكنشهاي آنابوليستي پيروفسفوريلاز و تجمع پيرو فسفات ميباشد. همچنین مشخص شده است که فسفیت بر روی آدنیلات سنتتاز اثر میگذارد. فسفیت با فسفر برای اتصال با جایگاه فعال آنزیمهای فسفریله کننده رقابت میکند.
فسفيت مشابه تحریک کننده های اجزاي ديواره سلولي قارچي، از طريق مسير شيكیمیت اسيد گياه را تحريك به توليد مواد دفاعي فيتوالكسين بر عليه عوامل بيماري زاي گياهي ميكند. اين فيتوالكسينها تركيبات ضدميكروبي با وزن مولكولي پايين هستند كه به مقدار قابل توجه و تنها پس از تحريكات ناشي از عوامل بيماريزا و زخمهاي ناشي از عوامل فيزيكي و شيميايي توسط سلولهاي سالم مجاور سلولهاي مرده و آسيب ديده تولید میشوند. مقاومت زماني عليه عامل بيماريزا پديد ميآيد كه غلظت فيتو آلكسين به اندازهاي برسد كه از رشد و توسعه بيمارگر ممانعت كند.
در مجموع فيتوالكسينها با ايجاد تغييرات در ساختمان ديواره سلولي ميزبان، محدود نمودن دسترسي به كوآنزيمهاي ضروري و ايجاد تغييراتي در سرعت يا جهت متابوليسم ميزبان به نحوي كه گياه در موقعيت بهتري از دفاع خود در برابر بيمارگر قرارگيرد، موجب افزايش مقاومت ميزبان در برابر بيمارگر و در نهايت تقليل ميزان آلودگي ميشوند. از سوی دیگر تجمع فسفیت مانع از فعالیت چندین آنزیم در مسیر فرآیند تولید گلیکوتیک پنتوز فسفات و اکسیداتیو پنتوز فسفات در قارچ فایتوفترا میشود.
مزایای فسفیت در مقایسه با سایر سموم رايج
استفاده از نمکهای مختلف فسفیت مزیتهای زیادی دارد، از جمله:
1- محدوديت زمان جهت ورود به مزرعه پس از محلول پاشی تنها 4 ساعت بوده و دوره کارنس آن صفر است.
2- عاری از هرگونه ترکیب سنتتیک می باشد.
3- دارای درجه سمیت بسیار کم و LD50 آن حدود 2000 میلی گرم بر کیلوگرم است و هیچ گونه اثر سوء روی انسان، ماهی ها، زنبور و حیات وحش ندارد.
4- هیچگونه باقیماندهای در طبیعت برجای نمیگذارد.
5- حاوی کمترین میزان فلزات سنگین است.
قابلیت اختلاط فسفيت با سایر كودها و سموم شيميايی
تركيبات فسفيت میتواند یک هفته قبل و یا دو هفته بعد از مصرف سموم مسی استفاده گردد. ترجيحاً با گوگرد، ترکیبات غنی از آمونیاک و کلسیم، ترکیبات با بالا، اسید هیومیک غلیظ و روغنهای معدنی ترکیب نگردد، همچنین با برخی سموم قابل اختلاط نميباشد و برای اطمینان از سازگاری با سایر آفت کشها بایستی در سطح محدود بررسی شود.
برندهای تجاری حاوی فسفروس اسید و نمکهای فسفیت
محصولات مختلفی از ترکیبات فسفیتی با برندهای مختلف در دنیا به بازار عرضه شده است. به طور کلی، بیشترین استفاده از ترکیبات فسفیت با آلومینیوم، پتاسیم و آمونیوم و همچنین اسید فسفروس بوده است. در حالی که ماده فعال بیشتر محصولات تجاری شامل آلومینوم فسفیت، فسفروس اسید و پتاسیم فسفیت است. همه این محصولات به عنوان نمک قلیایی فسفروس اسید فرموله شده و به عنوانهای مختلف شامل آفتکش، کود یا محرک زیستی رشد به ثبت رسیدهاند، اگرچه شواهد تجربی نشان میدهد که نقش اصلی فسفیت به عنوان یک محرک زیستی و آفت کش است تا کود.
با این وجود، کشاورزان در سراسر دنیا از فرمولهای فسفیت که به عنوان کود به بازار عرضه میشوند و نه به عنوان آفتکش استفاده میکنند. این امر به ویژه برای شرکتهای شیمیایی کشاورزی که محصولات فسفیت را میفروشند سودآور است، زیرا این موضوع از زمان و هزینه زیاد مربوط به ثبت به عنوان سموم کشاورزی جلوگیری میکند (یعنی برچسب گذاری محصولات خود به عنوان کود فسفیتی). از این رو، اتحادیه اروپا ( EU ) ترکیبات حاوی فسفیت را فقط به عنوان آفتکش و نه به عنوان کود طبقه بندی کرده است.
در ایالات متحده کشاورزان از فسفیت عمدتاً به عنوان کود محلولپاشی و یا خاکی استفاده میکنند تا به عنوان آفتکش که البته با توجه به اینکه ترکیبات فسفیتی را به همراه سایر عناصر فرموله میکنند نمیتوان از نقش تغذیه ای آن گذشت و قرار دادن این ترکیبات در گروه کودها توجیه پذیر است.
علاوه بر این، اتحادیه اروپا به حداکثر سطح باقیمانده ( MRL ) فوستیل-آلومینیوم (fosetyl-A1) برای تعیین باقیمانده فسفیت تأکید دارد در نتیجه، محصولاتی که در آنها از ترکیبات فسفیت استفاده میشود چه قارچکشها یا کودها در معرض خطر رعایت الزامات اتحادیه اروپا هستند. اتحادیه اروپا موقت 75 پی پی ام را در سال 2015 برای فسفیت تعیین کرد. در جدول 2 به برخی از انواع برندهای مختلف ترکیبات فسفیتی که در بازار به عنوان کود یا قارچکش عرضه شده اشاره شده است.
| کاربرد | کشور | شرکت | برند |
| قارچکش | آمریکا | (Agrichem) Liquid fert pty | Agrifos |
| قارچکش | استرالیا | UiM Agrochemicals | Foli-r-fos 400 |
| قارچکش | آمریکا | Foliar Nutrients Inc | Lexx-a-phos |
| کود | فرانسه | Plantin | Foliaphos |
| کود- سم | آمریکا | Lidochem | Nutrol |
| قارچ کش | آمریکا | Luxembourg-pamol | ProPhyt |
| کود | ایتالیا | Flortis | Phosphite Potassium |
| کود | اسپانیا | FORTGROW | FOSFIMAX |
| کود | آمریکا | Coastal AgroBusiness, Inc. | Co-Phite |
| کود | چین | ZEHAO CHEMICAL | Phosphite Potassium |
| کود | اسرائیل | Haifa Protek | Phosphite Potassium |
| کود- سم | آمریکا | Growth poducts | TKO Phosphite |
| کود- سم | هلند | Van Iperen | Phosphite Potassium 50% |
| کود | انگلستان | Zeiz | Zeizite K |
| کود | انگلستان | Zeiz | Emprizeiz |
| کود-سم | فرانسه | SDP | Phit-K Max |
| کود-سم | ترکیه | Agrotar | Mr. K Max 21 |
| کود | آمریکا | Biagro Westem Sales | Nutri-phite |
| قارچ کش | آلمان | Bayer Cropscience | Aliette |
| کود محلولپاشی | آمریکا | Helena Chemical | Ele-Max |
| آفت کش بیوشیمیایی | آمریکا | NuFarm America | Phostrol |
| کود | ایتالیا | Biolchem | Phosfik line |
| کود | آمریکا | Western Nutrients | NUTRAMIX |
جدول 2– محصولات موجود در بازار و کاربرد آنها در کشاورزی.
مزایای استفاده از فسفیت در کشاورزی
استفاده از ترکیبات فسفیتی در آینده به دلیل سازگاری با محیط زیست، کارایی مصرف بالا (نزدیک به 100 درصد)، کاهش واکنش پذیری با خاک، عدم مصرف توسط میکروارگانسیمهای خاک و تحقق کشاورزی پایدار رو به افزایش است. کاربرد ترکیبات فسفیتی علاوه بر بهبود عملکرد، کیفیت میوه را به شدت افزایش میدهد. به علاوه کودهای بر پایه فسفیت باعث کاهش مصرف کودهای فسفره و کنترل علفهای هرز و پاتوژنها را در سمومی که در فرمولاسیون خود از این ترکیب استفاده کردهاند، آسان میکنند (شکل 4).
نتیجه‌گیری و پیشنهادها
در حال حاضر استفاده از ترکیبات دارای فسفیت در کشاورزی به عنوان کود-سم به دلیل مزایای متعددی که دارند رو به افزایش است صرف نظر از گروه بندیها در مورد ترکیبات دارای فسفیت، چیزی که در نهایت مهم است تأثیر آنها خواهد بود و معرفی از آن به عنوانهای مختلف، تفاوت محسوسی در استفاده از آنها نخواهد کرد. با توجه به تأثیر اثبات شده ترکیبات دارای فسفیت بر بسیاری از بیماریهای گیاهی و افزایش مقاومت گیاهان به خصوص در مراحل ابتدایی رشد، استفاده از آنها راه حل بسیار کارایی برای کاهش استفاده سموم شیمیایی خواهد بود.
از این رو مروجان و کارشناسان کشاورزی بایستی از چنین جایگزینهایی برای کاهش مصرف سموم توصیه کرده که در نهایت محصولات سالمتری در سبد غذایی جامعه قرار گیرند. با توجه به اینکه عدم استفاده از سموم و تولید محصولات ارگانیک با در نظر گرفتن شرایط کشاورزی کشور کاری سخت به حساب میآید، میتوان با استفاده از چنین ترکیباتی (ترکیبات دو منظوره مانند ترکیبات فسفیت دار، سیلیس دار و ….) محصولات سالم تولید کرد که این امر نیازمند ترویج و آموزش کشاورزان و کارشناسان خواهد بود.
شرکت آریو زیست نهاده به عنوان نماینده انحصاری شرکت زایز انگلستان (.Ziez Ltd) در ایران با تأمین ترکیبات حاوی فسفیت این مجموعه (مانند Zeizite PK و Emprizeiz) که حاوی فسفیت پتاسیم هستند در تلاش است تا سهمی مهم در توسعه کشاورزی، تغذیه گیاه و سلامت محصولات کشاورزی بردارد. این کودها به دلیل داشتن مقدار فسفیت بالا علاوه بر اثر محرک رشدی، به مقاومت گیاه در مقابل آفات، بیماری ها و تنشهای محیطی مختلف کمک کرده و سبب بهبود عمکلرد و کیفیت محصول میشوند.
زایزیت پی کا (در ایران به نام زایزیت کا ثبت شده است) فسفیت پتاسیم این شرکت است که میتواند برای محصولات کشاورزی استفاده شده و کارایی بالایی در بهبود وضعیت گیاه داشته باشد. به علاوه امپریزایز که دارای فسفیت پتاسیم است دارای درصد قابل قبولی از کلسیم، روی، پتاسیم و نیتروژن است که میتواند از شروع گل دهی تا بعد از تشکیل میوه استفاده شده و کیفیت و کمیت گل دهی و میوه را بهبود بخشد.